Theo ông Hồ Khắc Thanh, chủ một cơ sở đan lưới, thì hầu hết dân làng nghề đều có quê gốc Thừa Thiên – Huế, chọn đây là đất lành để lập nghiệp đã gần 30 năm.

Mùa đan lưới bắt đầu từ tháng 3 ÂL (chủ động nguồn hàng cho mùa nước nổi) đến tháng 11 ÂL (khi nước đã ráo chân ruộng và tết cận kề). Thoạt đầu, lưới Thơm Rơm làm ra bán cho bà con địa phương và lân cận ở Ô Môn, Cờ đỏ … nhưng trên 15 năm qua đã có mặt ở nhiều chợ trong vùng đồng bằng sông Cửu Long. Theo nhận xét của các bạn hàng: “Lưới Thơm Rơm đan hẹp, độ bền cao, dễ giăng bắt cá, giá lại thấp hơn lưới những nơi khác từ 10%-15% nên phù hợp với túi tiền của người nghèo. Hiện nay cả “làng” có trên 20 cơ sở đan lưới, thu hút gần 400 lao động. Nghề đan lưới chỉ cần chịu khó, tỉ mỉ.

Nhiều em học sinh nghèo tranh thủ mùa hè rảnh rỗi đến làm thêm việc luồn lưới, kẹp chì cũng có thu nhập 10.000đ – 15.000đ/ngày – vậy là yên tâm khoản chi sách vở cho năm học mới. Với người làm nghề thành thạo thì luồn lưới, kẹp chì, bắt tiền… có thể kiếm được 25.000 – 30.000đ/ngày. Ở nông thôn, có thêm khoản thu nhập chừng đó là quí rồi. Nhờ nghề đan lưới, nhiều hộ thoát nghèo, con cái được học hành đến nơi đến chốn.

Hàng làm ra có nơi tiêu thụ đã giúp làng nghề có điều kiện cải tiến kỹ thuật để nâng cao năng suất, chất lượng, mẫu mã. Anh Phan Thanh Dũng, một thợ cắn chì, từ suy nghĩ: “Cắn chì bằng miệng chắc chắn gây nguy cơ cao ngộ độc chì! Lẽ nào cam chịu “sinh nghề tử nghiệp?” – đã dùng phế liệu tự chế ra máy kẹp chì gọn nhẹ, công suất “kẹp máy” tăng gấp 4-5 lần “kẹp miệng”.

Với giá 500.000đ/máy, anh đã bán được hàng trăm máy kẹp chì cho các cơ sở đan lưới ở TP Cần Thơ, tỉnh Hậu Giang, An Giang, Đồng Tháp. Ông Huỳnh Văn Thanh – Bí thư Đảng ủy xã Thuận Hưng cho biết: “Để hỗ trợ dân làng nghề, địa phương chỉ thu thuế của các cơ sở trong mùa sản xuất cao điểm, “ăn hàng” nhất là 3 tháng mùa nước nổi. Chúng tôi đang xúc tiến việc thành lập HTX Đan lưới Thơm Rơm để có thêm điều kiện mở rộng sản xuất, tìm kiếm thị trường, tạo ra thêm hàng trăm việc làm mới cho người lao động địa phương".

Bức tranh thiên nhiên thanh bình với hàng ngàn cánh cò chập chờn bay về tổ trong ánh nhập nhoạng của trời chiều mang đến cho du khách cảm giác mênh mang lạ. 

Vườn cò Bằng Lăng (ấp Thới An, xã Thới Thuận, huyện Thốt Nốt, Cần Thơ) là một trong những địa chỉ du lịch sinh thái hấp dẫn nhiều khách du lịch mỗi khi đến Cần Thơ.

Có 2 cách để đi thăm vườn cò. Một là đường thủy, thuê thuyền thong thả theo dòng sông Hậu, rồi len lỏi trên các con kênh nhỏ rồi rẽ vào vườn. Hai là đi bằng đường bộ, những con đường làng khá hẹp, xe du lịch không thể chạy vào nên chỉ có thể chạy xe máy hay đi bộ. Có lẽ đi bộ là thú vị nhất. Du khách có thể thả hồn với con đường nhỏ rợp bóng tre, ngắm nhìn những em bé bơi lội trong dòng kênh mang nặng phù sa, cánh đồng lúa xanh rì, tít tắp, tận hưởng mùi lúa non thơm ngọt... lúc đó mọi lo âu, ưu phiền sẽ như bị bỏ lại phía sau.

Trước kia, vườn cò là những ruộng lúa thuộc gia đình ông Thuyền (chủ vườn). Vào năm 1983, vài trăm con cò không biết ở đâu về cư ngụ trên phần đất canh tác của ông. Vốn bản tính yêu thích thiên nhiên, ông không hề xua đuổi hay săn bắt chúng. Đất lành chim đậu, đến năm 1994, số lượng cò rủ nhau về và sinh sản trên phần đất của ông ngày càng nhiều. Và đến nay, con số này đã lên đến trên 2 triệu con.

Cò thường rời tổ lúc sáng sớm và chỉ trở về vào buổi chiều nên nếu đến vườn cò vào khoảng giữa thời gian này, du khách thường thong dong dạo quanh, ngắm mấy chú cò con bé xíu, liếc nhìn từng ổ trứng hay tấm tắc khen những chiếc tổ được làm trên cao.

Đến đây, chắc chắn bạn không thể bỏ qua bức tranh thiên nhiên thanh bình, tuyệt đẹp của hàng ngàn cánh cò sải cánh trắng xóa bay về tổ trong ánh hoàng hôn nhập nhoạng. Chính trong thời điểm cò bay về tổ, cả "khu vườn yên tĩnh" sẽ bỗng náo động với nhiều loại âm thanh thú vị: tiếng xào xạc của những bụi tre bị oằn mình khi bị hàng chục con cò đậu lên, tiếng cò mẹ gọi con, tiếng giành mồi, giành chỗ của chúng... Lúc đó, mỗi nhành cây, mỗi ngọn tre sẽ là một bức tranh sống động về sinh hoạt của loài cò, bức tranh chim mẹ mớm mồi cho chim non, hay một chú cò rỉa cánh sau một ngày kiếm ăn...

Qua khỏi cầu Thốt Nốt độ một cây số là đến cầu Trà Uối. Dưới chân cầu bên này có một đường rẽ phía tay trái, thấp hơn mặt lộ một chút. Bước xuống con đường rẻ ấy, đi dọc theo con rạch nhỏ, tre, trúc mát rượi hai bên chỉ vài trăm thước thôi, khách sẽ ngạc nhiên thích thú trước một xóm đan lát thủ công trải rộng hàng cây số với hàng trăm nhà cùng làm một nghề: đan thúng, rổ, sề, sịa... Tất cả đều từ tre trúc. Đây cũng là nơi Công ty Du lịch Cần Thơ thường dẫn du khách nước ngoài đến tham quan trong các tua hướng về miệt vườn, về các “làng nghề”...

1- Buổi sáng, đi hai chặng xe buýt từ Cần Thơ lên, tôi thấy mình đứng trước dốc cầu Trà Uối. Nhớ lời dặn của thằng cháu hay dẫn khách du lịch lên đây, tôi bước xuống con đường nhỏ bên dưới. Hai bụi trúc um tùm ngay đầu lộ gợi cảm giác về một vùng quê thật yên tĩnh. Con rạch nhỏ chảy vào xóm đang cạn nước. Đi một đỗi lại thấy vài chiếc nghe đang buông neo giữa dòng, chở đầy trúc. Con đường lót bằng những tấm đan lớn, êm ả, sạch thoáng chứ không còn là đường đất như thường thấy ở vùng quê. Bước ngang cây cầu xi măng, trước mắt đã thấy một hàng sề phơi mình trong nắng ngay cổng nhà ai. Cạnh đó là nan tre, nan trúc nằm ngổn ngang trên đất, xóm thúng đây rồi!

Dù có nghe trước đôi nét, chắc chắn khách đến đây cũng sẽ bất ngờ thú vị như tôi. Một dãy nhà liên tiếp kề cận nhau, hàng mấy chục nhà, nhà nào cũng đan sề, đan rổ, thúng... Trên mọi sân nhà đều dựng rất nhiều bó trúc, nhỏ có, lớn có. Lúc nãy đi ngang qua mấy ghe chở trúc đậu ở dưới bến, đang khiêng trúc lên các trại ngay đó, tôi có hỏi một cậu thanh niên:

- Trúc đâu chở về nhiều vậy em?

- Thì mua nhiều chỗ mà. Cà Mau nè, Gò Quao nè, dưới miệt Thứ đó (Thứ mười một, thuộc Kiên Giang). Còn tre thường là trên Bình Dương chở về...

- Sao thấy đầu xóm vào đây rất nhiều tre, trúc mà không đủ à? Cậu thanh niên cười ngất:

- Làm sao đủ cô ơi! Cả xóm này nhà nào cũng mỗi ngày ra ít nhất hàng năm chục cái sề hoặc rổ, thúng, mấy cọng trúc đó mà ăn nhằm gì! Không tin cô cứ vào xóm khắc biết.

Đúng là chàng thanh niên nói không sai! Chỉ đi qua vài căn nhà đầu xóm thôi, lượng sề, thúng trong mỗi nhà đã cho thấy cái xóm thúng nằm dọc con rạch nhỏ dường như lẫn khuất, giấu mình kín sau những bóng trúc xanh um tùm này không hề lặng lẽ hiu hắt chút nào. Thoạt nhìn, những căn nhà san sát nhau vẫn lộ vẻ đơn sơ, mộc mạc của một xóm quê với nếp sống khiêm tốn, đơn điệu. Nhưng theo từng bước chân vào sâu trong xóm, khách vẫn cảm nhận được một nhịp điệu lao động đều đặn, bền bỉ và rộng khắp của một “làng nghề” ở vùng châu thổ mênh mông sông nước, chằng chịt kinh rạch này...

2- Đánh một vòng qua xóm ngắm bao quát một chút, tôi rẽ vào căn nhà ngay dưới góc cầu xi măng, gần như đầu xóm thúng. Hai cô con gái ngoài hai mươi tuổi đang ngồi chẻ nan từ những bó trúc đã được cưa sẵn, đều tăm tắp dài khoảng sáu tấc. Lưỡi mác nhỏ trong tay các cô cứ rèn rẹt, rèn rẹt, bén ngót. Mấy thanh nan được chẻ cũng thật đều. Cô chị tên Sương cười:

- Tụi em ai cũng chẻ nan, vót nan, đan mê được. Cần gì làm nấy chứ không làm chuyên từng việc như cô nói. Vả lại rảnh lúc nào, làm lúc đó thôi mà. Nhớ lại lúc nãy đi một vòng xuống mấy căn nhà đằng kia tôi thấy rất nhiều sề đan xong phơi nắng mà ít thấy thúng, tôi có thắc mắc và cô Sương đã trả lời:

- Tại theo mùa mà. Mấy cái sề (sịa) này lúc nào cũng dùng cả. Mấy bà, mấy chị đựng chuối, quýt, cam, khóm hoặc đội rau cải, cá thịt ra chợ gì cũng được. Còn thúng người ta lấy nhiều mùa sạ hoặc gặt lúa, rổ rá thì mùa nước lũ, nước nổi. Ở đây đan tùy nhu cầu người mua thôi.

Qua câu chuyện với hai chị em tôi mới biết cả hai đều là người vùng khác, về đây làm dâu rồi học theo nghề nhà chồng. Anh chồng cô Sương lúc nãy cũng ngồi đan mê trong bộ ngựa trong nhà, còn cô em bạn dâu không biết tên gì cũng đang thoăn thoắt chẻ nan. Kế bên, một chị phụ nữ trên dưới năm mươi thì ngồi vót nan. Cô Sương cho biết hai nhà chung sân chung cửa ra vào vì “Bên kia là nhà chú, em ruột ba chồng em”.

Nhìn mấy cái mê đan xong, nằm chồng chất trên đất, tôi hỏi:

- Em đan xong một mê thế này, mất bao lâu?

- Nhanh lắm, quen tay thì chỉ mười phút thôi. Nhưng trước đó phải cưa trúc, phải chẻ nan, vót nan cho đều.

Tìm hiểu sâu về nghề, tôi được biết, việc đan lát, chẻ nan, vót nan thì đơn giản thôi, ai cũng làm được. Chỉ có việc cạo tinh, tức cạo lớp vỏ xanh của trúc cho trắng thì cần khéo léo, cẩn thận, người cạo phải lấy giẻ bó tay, bằng không đứt tay như chơi vì lưỡi mác nhỏ bén ngót kia. Nhưng khó nhất trong các công đoạn chính là lúc lận vành.Vành thúng, sề hay rổ bao giờ cũng là tre mới đủ cứng và bền. Mà việc lận vành bao giờ cũng phải là đàn ông, bởi phụ nữ không đủ sức với công việc nặng nhọc này.

- Thế nhà không có đàn ông?

- Thì mướn. Cả xóm đều vậy. Trước ba chồng em còn sống, ông lận vành “nghề” lắm. Giờ nhà em cũng mướn. Có ông làm giỏi, lận cả trăm cái một ngày. Sương còn khoe với tôi tấm ảnh phóng to của ông già chồng đang ngồi lận vành thật rõ trong tủ kiếng:

- Có ông khách Liên Xô đến đây lâu lắm rồi chụp cho ba em đó.

Có lẽ nghe tiếng nói chuyện, bà má chồng cũng ra ngồi chẻ nan trúc và góp chuyện. Bác cho biết tên chồng bác là Sáu Nhương, dân cố cựu của xóm này. Từ khi về làm dâu ấp Thới An, xã Thới Thuận, huyện Thốt Nốt này bác đã thấy nghề đan thúng, đan rổ phát triển rồi. Nay thì rất nhiều nơi về đây ăn hàng. TPHCM có, Long Xuyên, Kiên Giang, Cà Mau... Và ngay ở vùng huyện nhà nữa. Có khi thương lái đặt cọc tiền trước rồi hẹn ngày giao hàng, có khi hàng xuất theo định kỳ, tuần lễ, mươi hôm một lần.

- Được nhiều không bác? Nhà ta thu nhập bằng nghề này có đỡ không?

- Cũng tùy lúc, ít thì năm ba chục, nhiều thì từ mấy trăm. Nếu lấy công làm lời thì trừ tiền mua trúc, mua tre, tiền công cạo tinh, lận vành... cũng lời gần nửa.

Hỏi thử thì biết một trăm sề giá từ chín trăm đến triệu mốt theo lớn nhỏ. Thúng hơi mắc hơn một chút cũng tùy sức chứa, có thúng giạ, thúng chưa tới giạ và lớn hơn giạ lúa, cao nhất cũng một triệu rưỡi một trăm.

Tôi chỉ mấy cái thúng đang phơi:

- Sao vành thúng này còn xanh quá vậy em? Không có loại thúng vàng nâu bóng mượt cô thấy ở nhà?

Sương cười:

- Đó là thúng đã thui vành, mắc hơn một chút vì tốn công hơn. Người ta lấy ruột trúc đã cạo bỏ đốt lên với rơm, chờ lửa rụi hết chỉ còn khói vàng mới gác cây đặt các nẹp vành lên thui, trở đều cho vàng rồi đem phơi nắng, sau mới lận vành.

Nói chuyện cả buổi trời với cô bác, em cháu xóm thúng, mới thấy cuộc sống thật đơn giản dễ chịu làm sao! Cả hai cô gái trẻ tôi làm quen, không ai học quá lớp ba. Hai bà má hai nhà liền nhau thì cười nói rất tự nhiên:

- Nói thiệt, từng tuổi này tôi còn chưa biết tới Long Xuyên nữa đó. Chỉ quanh quẩn trong xã, trong huyện Thốt Nốt này thôi.

Câu nói nhẹ tênh mà sao tôi, kẻ tìm đến đây sau hai chặng xe buýt cứ thấy nao nao, bồi hồi.

3- Khi tôi từ giã xóm thúng, từ giã cái gia đình rất dễ thương vừa quen, trời đã quá ngọ. Men theo con rạch ra đường cái tôi bắt gặp một chiếc ghe hàng đang thả vào rạch theo con nước mới lớn. Chắc là ghe đến thu hàng. Những chiếc sề cho các dì, các chị trong các chợ, những chiếc thúng túa về khắp nẻo ruộng đồng, rồi rổ, rá, sàng, nia... Từ xóm thúng trong con rạch nhỏ đổ ra dòng Mekong này có biết bao sản phẩm tung ra mỗi ngày tô điểm thêm bản sắc đậm đà cho vùng đất Cần Thơ. Nhưng sao trong tôi vẫn vương vấn câu nói của bà má ban nãy. Những sản phẩm từ đôi tay cần cù kia đã đi cùng khắp mà họ thì... Biết đến bao giờ những con người thật thà lam lũ ấy mới có thể phóng tầm nhìn ra khỏi lũy tre xanh để hiểu đất nước mình thênh thang đẹp đẽ đến thế nào. Và phải chăng trong cái đẹp đẽ phong phú ấy, có những cái sề, cái thúng từ bàn tay cần mẫn khéo léo của họ hôm nay?

Báo điện tử Cần Thơ

Thốt Nốt tuy không phải là vùng nổi tiếng về ẩm thực, nhưng có những món nổi bật không nơi nào khác có. Dưới đây là các món phổ biến mà ai cũng từng ăn khi ghé Thốt Nốt:

Bò lụi Tư Hương

Gà chọi luọc sả, quán Kiều, Trà bay

Cơm tấm bà Năm Hiếu, đường Lê Thị Tạo.

Bánh Tằm bì, gần tiệm vàng Cái An

Món Bún riêu ở Bò Ót

Cháo Vịt ở Trà Úi

Hủ tiếu hấp ở dốc Cầu Chùa

Món Hủ tiếu, hoành thánh ở gần lò tương, đường vào Trà Bay

Món vịt nấu chao gần đại lý Yamaha

Lẫu dê- xéo Trung tâm Văn Hoá

Bánh nếp nướng + lợn quay --> Nhà hàng Thiên Sơn.

Cá Linh tơ chiêng giòn + bánh tráng . chuột đồng bách món --> Lộc phát

Cá lau kiếng luộc sả + muối ớt

Gà ác tiềm thuốc Bắc và bỏ hột vịt lộn vào ( quán Xuân )

Lẩu Thỏ ở gần Huyện đội Thốt Nốt

Bún cá + chả ở gần Tổ Ký

Bánh xèo + bánh khọt.

Cầy tơ 7 món ở bò ót.

Bánh bao chú Thoàng trước cửa tiệm vàng Cái An

Bún cá - Cột cờ

Vịt Nấu Chao gần nhà Bác Sĩ Tân

Bánh Ướt:  (gần trường PTTH mới,trên cầu Trà úi chạy xuống hướng bên tay trái )

Món ngọt:

Các món chè, chuối chưng, bánh da lợn... Dì Yến, Chợ Thốt Nốt

Dĩa kem chuối lạnh + Yaour (Nhà Thầy Tâm- gần trường cấp 1)

Quán nhậu bình dân:

Quán Quán Đợi, Quán Thuỷ (Bò ót)

Quán Giỏi

Bạch Tuyền

Các món đặc sản:

Cơm mẻ thịt trâu

Về Thốt Nốt (Cần Thơ) bạn có thể được mời ăn món thịt trâu luộc cơm mẻ rất phổ biến. Một món ăn với cách làm khá đơn giản mà rất ngon và lạ miệng. 

Dùng thịt trâu tươi xắt ngang thớ, ướp sả, tỏi, ớt bằm nhuyễn, thêm muối, đường, bột ngọt. Sắp đều lên đĩa, bên trên là ớt, củ hành tây thái mỏng. Múc cơm mẻ ra tô rồi tán nhão ra, cho chút muối để con mẻ chết (với nước sôi con mẻ vẫn sống). Đặt lẩu nước trên bếp than, lấy vợt, cảo lược kỹ cơm mẻ, bỏ xác. Nêm nếm vừa độ mặn, chua, cay là xong nồi lẩu. Nước chấm cũng bằng cơm mẻ; lược lấy nước, nêm chua ngọt, đậm đặc một chút.

Nói qua, cơm mẻ làm từ cơm ăn để quá ngày bị lên men mà ra. Muốn gây giống nhanh thì tìm cơm mẻ có sẵn, cho "ăn" bằng cơm nguội gút nước. Từ bảy đến mười ngày, cơm mẻ sinh sôi nhiều, có vị chua là dùng được. Nhúng thịt trâu vào nồi nước lẩu kèm các loại rau bày sẵn như: ngò gai, rau om, tai tượng, cải bẹ xanh, mồng tơi... tùy thích. Thịt vừa chín tới, chấm gọn một gắp vào chén cơm mẻ chua ngọt để thấm thía vị cay, thơm của món ăn ngon và bổ dưỡng này.

Gà nướng đất sét

Vào mùa gặt, ở miệt đồng huyện Thốt Nốt, nông dân rất khoái làm món gà nướng đất sét. Sau một ngày lao động cật lực ngoài đồng, lúc chiều mát, thợ gặt tụ tập lại. Sẵn gà, sẵn đất ruộng, sẵn rơm, chỉ cần thêm một chai rượu đế, mươi phút sau là mọi người đã có thể quây quần bên món nướng thơm phức, cùng nhâm nhi hớp rượu nồng giữa cánh đồng lộng gió. 

Gà (còn nguyên lông) được cắt tiết và phao câu. Tiếp đó là khéo léo moi ruột. Mở một lỗ ngay vị trí phao câu. Một tay giữ cổ gà, tay kia luồn qua lỗ mở, rút dần ruột gà và lục phủ ngũ tạng gà. Cuối cùng, rút bầu diều và cuống họng gà. Nếu sơ suất, bầu diều vỡ, thức ăn trong diều tràn trong khoang bụng gà, thì coi như... uổng công - vì để giữ vị ngọt đậm cho thịt gà, không thể dội nước rửa khoang bụng gà. Lòng gà được làm sạch và nhồi lại vào bụng, sau đó dùng chỉ hoặc dây lạt khâu kín các vết cắt nơi cổ gà và lỗ mở (để đất sét đắp lên không tràn vào bụng gà). Nhúng gà cho ướt nước từ đầu đến chân; sau đó đắp đất sét kín lên cả con gà. Đất sét phải nhồi vừa đủ dẻo để làm tăng độ kết dính với lông và gỡ ra dễ dàng khi gà chín. Đắp đất hơi dày để khi nướng, đất đủ độ nóng làm chín thịt gà. Loáng cái, con gà bỗng biến thành... tảng đất sét to.

Vùi "tác phẩm" của mình vào giữa đội rơm khô (bó rơm to khoảng sải tay) giữa đồng và châm lửa nướng, anh Sáu, một người dân trong vùng nói: "Tuyệt chiêu của món này là tận dụng nguyên liệu sẵn có, cách làm đơn giản, nhanh chóng nhưng hương vị thì ngọt béo đậm đà, rất riêng và lạ, khác hẳn món "gà nướng" bán đầy ở trên thành phố. Chỉ một con "kê" với mấy xị đế và nhúm rau ớt hái lẹ ngoài ruộng là cánh thợ gặt có thể phong lưu sau một ngày gặt hái. Còn gì sướng bằng!".

Rơm cháy đượm cộng với nhiệt tỏa ra của tro rơm khiến đất sét ngả mầu trắng. Sức nóng của đất sét đã nướng chín đều con gà. Khi hai đội rơm đã tàn là lúc gà chín. Gỡ đất ra đến đâu, lông gà dính theo bong ra từng mảng đến đó. Khác hẳn vẻ xấu xí ban đầu, "tác phẩm" giờ đây thật đẹp mắt: con gà sạch bong, da vàng sậm, tứa mỡ lấm tấm, thịt trắng phau.

Gà nướng được xé thịt, vài trái cà chua và dưa leo xắt lát, mớ rau thơm và muối tiêu chanh. Nhấp ngụm rượu đế nồng nàn tình quê và nhai chầm chậm miếng "mồi" thịt gà, nghe trong vị rượu cay nồng dậy lên vị thịt ngọt lịm và vị béo từ mỡ gà quyện với mùi rau thơm và vị mằn mặn, chua chua của muối tiêu chanh. Rồi ngụm rượu như trôi theo vị man mát của miếng dưa leo giòn rụm mà thấm dần xuống bao tử. Phút chốc, những hương vị này như hòa lẫn và lan tỏa chầm chậm khắp người.

NMT - Thốt Nốt là vùng nông nghiệp trù phú của thành phố Cần Thơ và cũng là nơi có nhiều địa chỉ văn hóa đã hàng trăm năm và nhiều làng nghề truyền thống, có cả một "bảo tàng" văn hóa Champa của ông Tạ Mân, vườn cò Bằng Lăng và cù Lao Tân Lộc xanh tươi với nhiều nhà cổ… Lần này chúng tôi khám phá một nhà cổ nằm ở ven bờ sông Hậu.

Từ trung tâm quận Thốt Nốt, chúng tôi theo quốc lộ 91 hướng về thành phố Cần Thơ khoảng 2 cây số thì nhìn thấy một con lộ nhỏ phía bên trái. Con lộ này có tên là lộ Bà Cả - tên người dân thường gọi nữ chủ nhân của ngôi nhà cổ từ thuở vàng son. Lộ rộng 4 mét, ô tô thời xưa có thể chạy được. Lộ Bà Cả băng qua một cánh đồng rộng lớn, chạy ra đến mé rạch Cái Ngãi khoảng chừng 1km rồi quẹo trái chừng 100 mét là đến ngôi nhà cổ của ông Cả Bá. Từ con đường xuyên ruộng này, xa xa là đã có thể nhìn thấy dáng dấp kiến trúc của ngôi nhà xưa đó rồi.

Đây là cụm nhà cổ gồm ba ngôi do ba anh em ruột của ông Cả Bá mà ngày xưa người ta nói rằng gia đình này mấy anh em đều "chơi" nhà cổ và đồ cổ mà xây dựng nên. Giờ đây, chỉ còn một cái lớn nhất trong ba ngôi nhà cổ vẫn còn nguyên vẹn nội thất, đồ đạc thuở xưa. Cụm nhà cổ này nằm trong khu vực Quy Thạnh 2, thuộc phường Trung Kiên, quận Thốt Nốt, thành phố Cần Thơ.

Nhà cổ ông Cả Bá được khởi công xây dựng từ năm 1918 và hoàn thành năm 1925. Nhà xây tường gạch theo lối kiến trúc Pháp nhưng lại mang đậm nét truyền thống Nam bộ là ba gian hai chái, mái lợp ngói vảy cá. Kèo cột, trần nhà toàn là bằng gỗ quý.

Sau khi qua cổng chính gồm hai trụ xây gạch và hai cánh cửa sắt nặng chịch, muốn bước vào nhà lại phải qua hai cầu thang hình cánh cung để lên đến sảnh chính. Bốn phía chung quanh căn nhà là dãy hành lang rộng khoảng một mét, cột trang trí hoa văn cầu kỳ.

Mặt nền ngôi nhà bị lún xuống so với các trụ cột cái nhưng vẫn giữ được nguyên vẹn kiến trúc. Hai bên nhà là hai chái của hai dãy phòng ngủ. Bài trí bên trong nhà mang đậm phong cách Á Đông. Ngay giữa phòng khách là mấy bộ trường kỷ dùng để tiếp khách, hai bộ ván gỏ và sát vách trong cùng của phòng khách là gian thờ cúng tổ tiên cùng với khí cụ của thập bát ban võ nghệ (thờ nhiều loại binh khí thời xưa).

Hai bên vách phòng khách kê nhiều tủ đứng cẩn ốc xà cừ, bên trên có ghi năm sản xuất từ 1912 đến 1920. Ngoài ra trên vách còn đính trang trí các lưỡi răng cưa của cá đao, một loài cá biển nhưng theo đồn tụng là đánh bắt được ở vùng Vàm Nao, An Giang. Cặp theo các cột chính giữa nhà là các cặp liễn đối bằng gỗ. Phiá sau là nhà kho, bếp, cầu xí và nhà tắm.

Điểm đặc biệt nhất ở ngôi nhà cổ này là ngay giữa trần nhà phòng khách có treo chiếc đèn măng sông, bóng đèn bị vỡ một chỗ và bên trong có một tổ chim mà trong gia đình chẳng ai nhớ nó có tự bao giờ!

Do ngày xưa đây là một trong những nhà giàu có nhất nhì vùng này nên trong khuôn viên nhà còn có kho chứa lúa nằm bên phải ngôi nhà. Ở phía trước nhà, bên trái hiện người ta đã xây dựng một chiếc cầu bắc ngang qua rạch Cái Ngãi. Đứng trên chiếc cầu này chúng tôi có thể nhìn thấy được bao quát cảnh đẹp cụm ba căn nhà cổ hòa với cỏ cây, kênh rạch.

Và cũng từ đây chúng tôi trở ra lộ cái (quốc lộ 91) bằng con đường làng rợp bóng mát quanh co, tĩnh lặng theo con rạch Cái Ngãi.

Từ lâu, Thốt Nốt (TP Cần Thơ) nổi tiếng với xóm lưới Thơm Rơm, làng cơm rượu, cù lao Tân Lộc... Vài năm nay, Thốt Nốt lại thu hút nhiều khách phương xa vì có một bộ sưu tập cổ vật Óc Eo của tư nhân.

Khách được xem tận mắt, sờ tận tay các cổ vật của nền văn hóa Óc Eo.

Nhà ông Tạ Mân (thành viên Câu lạc bộ Cổ vật TP Cần Thơ, hội viên Hội Di sản văn hóa Việt Nam), ở thị trấn Thốt Nốt. Trong gian nhà trước rộng chừng 12 mét vuông của ông Mân bày khá nhiều cổ vật thời kỳ Óc Eo. Các cổ vật được đặt trên bệ cẩn thận. Từ tượng thần Apsara bằng đá nặng 7,6 kg đến tượng voi thần Ganesha (mình người đầu voi, thế kỷ XII), có 4 tay, bằng đá, nặng 12 kg... rồi tượng đôi voi thần Ganesha, bằng đá, nặng 12 kg - gồm một tượng lớn và một tượng nhỏ, mỗi tượng chỉ có 2 tay.

Khách đến thăm sẽ được nghe bà Đào - vợ ông Tạ Mân - kể về thần điển Óc Eo. Ganesha là con thần Siva, mẹ là Uma. Ganesha là thần May mắn, như thần Tài theo tín ngưỡng dân gian nước ta và Trung Quốc. Cha Ganesha là Siva. Thần Siva có 3 con mắt, cưỡi con bò thần Nandin, tượng Harihara, hóa thân của hai thần Siva và Vishnu, có nửa con mắt ở giữa trán. Theo truyền thuyết, nửa con mắt giữa trán thần Harihara 13 năm phát sáng một lần. Ai có cơ duyên nhìn thấy được sẽ thay đổi được số mệnh, thành người giàu sang. Nhiều người từng nghe kể về nàng tiên cá vô cùng hấp dẫn, theo truyện cổ tích “The Little Mermaid” của nhà văn Đan Mạch Hans Christian Andersen. Cứ tưởng nhân vật này là đề tài độc quyền của châu Âu. Nhưng, bạn sẽ vô cùng ngạc nhiên khi được cầm và sờ tượng nàng tiên cá trên tay. Đó là bức tượng sa thạch rất đẹp về một người phụ nữ có đuôi cá. Theo truyền thuyết, cô gái này là hóa thân của thần Vishnu. Vishnu là vị thần chủ, thần sáng tạo đem lại sự may mắn, có thể hóa thân thành 10 dạng. Qua những câu chuyện kể say sưa của bà Đào, khách như viễn du về miền quá khứ thật xa: Bà Liễu Điệp là nữ vương trị vì vương quốc Phù Nam, có tới 10 nước chư hầu. Khi Ấn Độ mang quân đánh Phù Nam, thua trận, bà Liễu Điệp bị bắt làm vợ vua Hỗn Điền.

Thỉnh thoảng, ông Mân bưng bê từ trong nhà, từ trên căn gác nhỏ của mình những cổ vật lạ mắt cho khách xem: văn bia, thạch văn cùng bộ sưu tập bằng đá về Linga nhiều kích cỡ. Nhiều khách sững sờ và càng thích thú khi ông Mân nói một cách tâm đắc về Mukhalinga. Mukhalinga là một “linh vật” khác Linga thường ở chỗ có mặt thần. Đặc biệt là Yoni thuyền. Thường Yoni chỉ riêng lẻ một cái với cái “rãnh” duy nhất. Nhưng Yoni thuyền khác hơn vì được khắc họa với 2 “rãnh” đối xứng.

Bộ sưu tập còn có các tượng đồng: tượng Phật Bà Quan Âm “Thiên thủ thiên nhãn”, cao 1,1m. Bức tượng này có 10 đầu cùng 20 tay, nặng 20 kg. Nghe nói tuổi của tượng phải cả ngàn năm.

Ngôi nhà của ông Mân đã từng tiếp đón một vài vị khách quý đến từ nước ngoài, nhưng đông nhất là các sinh viên, học sinh đến tìm hiểu về nền văn hóa Óc Eo. Những dấu vết của nền văn hóa này được tìm thấy ở khu Ba Thê, Óc Eo, núi Sam (An Giang), Nền Chùa, Cạnh Đền, Mốp Văn (Kiên Giang), Gò Tháp (Đồng Tháp), lan dài tới tận Tây Nguyên. Tên Óc Eo đã được nhà khảo cổ học người Pháp Louis Malleret đề nghị đặt chung cho nền văn hóa cổ xưa này. Theo các nhà nghiên cứu, Óc Eo xưa kia đã từng tồn tại một hải cảng sầm uất, là thủ đô của vương quốc Phù Nam, từ thế kỷ thứ 1 đến thế kỷ thứ 7.

Đi chơi Thốt Nốt, đặc biệt là với mục đích du lịch khám phá mà không đến thăm “bảo tàng tư nhân” của ông Tạ Mân, quả là một thiếu sót.

Nguồn: Báo Cần Thơ

Vị trí địa lý:

Quận ở phía Đông Bắc của thành phố Cần Thơ:

• Bắc giáp thành phố Long Xuyên, tỉnh An Giang.
• Nam giáp quận Ô Môn, huyện Cờ Đỏ.
• Tây giáp huyện Vĩnh Thạnh, huyện Cờ Đỏ.
• Đông giáp sông Hậu, ngăn cách với tỉnh Đồng Tháp.

Lịch sử:

• Năm 1917, thực dân Pháp thành lập Quận Thốt Nốt thuộc tỉnh Long Xuyên. Từ năm 1956 cho đến năm 1975, theo sự phân chia hành chính của chính quyền Việt Nam Cộng hòa, quận Thốt Nốt thuộc tỉnh An Giang. Sau năm 1965, Quận Thốt Nốt có 9 xã trực thuộc.
• Còn về phía Chính quyền Cách mạng, từ năm 1963, quận Thốt Nốt được bàn giao cho tỉnh Cần Thơ quản lý.
• Sau năm 1975, Thốt Nốt trở thành huyện của tỉnh Hậu Giang. Ngày 16 tháng 09 năm 1989, Huyện gồm có thị trấn Thốt Nốt và 12 xã: Thạnh Thắng, Thạnh An, Thạnh Quới, Thạnh Lộc, Vĩnh Trinh, Thới Thuận, Tân Lộc, Trung Hưng, Trung An, Trung Nhứt, Thạnh Phú, Thuận Hưng.
• Ngày 26 tháng 12 năm 1991, Quốc hội Việt Nam ban hành Nghị quyết chia tỉnh Hậu Giang thành tỉnh Cần Thơ và tỉnh Sóc Trăng. Chính từ đó Huyện Thốt Nốt thuộc tỉnh Cần Thơ.
• Ngày 24 tháng 08 năm 1999, Chính phủ Việt Nam ban hành Nghị định số 80/1999/NĐ-CP, về việc thành lập xã thuộc các huyện Thốt Nốt và Phụng Hiệp, tỉnh Cần Thơ. Theo đó, thành lập xã Trung Kiên thuộc huyện Thốt Nốt từ diện tích tự nhiên và người của xã Trung Nhứt và xã Thuận Hưng.
• Ngày 04 tháng 08 năm 2000, Chính phủ Việt Nam ban hành Nghị định số 28/2000/NĐ-CP, về việc thành lập thị trấn thuộc các huyện Thốt Nốt, Ô Môn và Phụng Hiệp, tỉnh Cần Thơ. Theo đó, thành lập thị trấn Thanh An thuộc huyện Thốt Nốt.
• Ngày 19 tháng 04 năm 2002, Chính phủ Việt Nam ban hành Nghị định số 47/2002/NĐ-CP, về việc thành lập xã thuộc các huyện Ô Môn, Phụng Hiệp và Thốt Nốt, tỉnh Cần Thơ.
• Ngày 26 tháng 11 năm 2003, Quốc Hội Việt Nam thông qua Nghị quyết số 22/2003/QH11, về việc chia và điều chỉnh địa giới hành chính một số tỉnh. Theo đó, chia tỉnh Cần Thơ thành thành phố Cần Thơ trực thuộc trung ương và tỉnh Hậu Giang. Huyện Thốt Nốt thuộc thành phố Cần Thơ.
• Ngày 02 tháng 01 năm 2004, Chính phủ Việt Nam ban hành Nghị định số 05/2004/NĐ-CP, về việc thành lập các quận Ninh Kiều, Bình Thủy, Cái Răng, Ô Môn, các huyện Phong Điền, Cờ Đỏ, Vĩnh Thạnh, Thốt Nốt và các xã, phường, thị trấn thuộc thành phố Cần Thơ trực thuộc Trung ương.
• Ngày 23 tháng 12 năm 2008, Chính phủ Việt Nam ban hành Nghị định số 12/NĐ-CP, về việc điều chỉnh địa giới hành chính xã, thành lập xã thuộc huyện Thốt Nốt, huyện Vĩnh Thạnh, huyện Cờ Đỏ, thành lập quận Thốt Nốt và các phường trực thuộc, điều chỉnh địa giới hành chính huyện Cờ Đỏ để thành lập huyện Thới Lai thuộc thành phố Cần Thơ. Theo đó, địa giới hành chính huyện Thốt Nốt được điều chỉnh lại.

Hành chính:

Toàn Quận có 9 Phường, bao gồm

• Phường Tân Hưng
• Phường Tân Lộc
• Phường Thạnh Hòa
• Phường Thới Thuận
• Phường Thốt Nốt
• Phường Thuận An
• Phường Thuận Hưng
• Phường Trung Kiên
• Phường Trung Nhứt

---

Các điểm tham quan du lịch

- Thưởng ngoạn cổ vật Óc Eo - Quận Thốt Nốt

- NHÀ CỔ ÔNG CẢ BÁ - KV Quy Thạnh 2, Phường Trung Kiên, quận Thốt Nốt

- Món ngon Thốt Nốt - Quận Thốt Nốt

- Vườn cò Bằng Lăng - ấp Thới An, xã Thới Thuận,Q. Thốt Nốt, Cần Thơ

- Xóm thúng ven sông - Q. Thốt Nốt, Cần Thơ

- Làng đan lưới Thơm Rơm - Q. Thốt Nốt, Cần Thơ